Mea Culpa

Inleiding

Soms dragen we onbewust verhalen met ons mee die ons leven kleuren. Schuldgevoelens, onbesproken familiegeschiedenissen en oude patronen kunnen generaties lang doorwerken. ‘History doesn’t repeat itself, but it does rhyme’, citaat van Mark Twain, vind ik een prachtig passende uitspraak.

Het is niet mijn bedoeling om iemand te kwetsen met mijn verhaal. Ik stel me juist kwetsbaar op; ik deel mijn eigen verhaal, zoals ik dat heb ervaren. Veel details laat ik bewust achterwege — mogelijk komen deze terug in mijn memoires.

Ik ben de jongste van vier kinderen, opgegroeid in de jaren ’60. Mijn moeder voedde ons, drie kinderen, alleen op nadat mijn vader en mijn zusje in mijn geboortejaar waren overleden. Mijn zusje overleed een aantal dagen voor mijn geboorte en mijn vader ruim een half jaar na mijn geboorte. Mijn moeder sprak soms over hun, maar ze toonde haar gevoelens hierover amper. Ik kreeg mee dat ik mijn vader niet gekend had dus dat ik hem ook niet kon missen. Als ik dat tegen ouders van vriendinnetjes vertelden, las ik in hun ogen schrik. Dat besef kwam pas later. Ik miste mijn vader niet voortdurend maar op bepaalde momenten in mijn leven juist wel.

Daarnaast kreeg ik in mijn jeugd mee dat er altijd schuld bestaat, bij een persoon of een groep. Dat gebeurde meer op non-verbaal niveau dan op verbaal niveau.

Later besefte ik hoezeer het schuldgevoel verweven is met mijn familiegeschiedenis en de algemene geschiedenis. Ook wantrouwen over wie ‘deugt’ en wie niet speelde een grote rol, zeker rond de Tweede Wereldoorlog. Binnen families heeft dat voor veel leed gezorgd. Maar wat doe je in oorlogstijd als je bang bent om gedood te worden? Ik kan het me niet voorstellen. Mijn moeder zat als jonge vrouw in het verzet. Ze heeft jaren meegemaakt dat je niet iedereen kon vertrouwen. Dat droeg zij met zich mee ook na de oorlogsjaren.

Achteraf realiseer ik me dat ook mijn eigen kinderen hiermee zijn opgegroeid. Ook ik heb daaraan bijgedragen. Het moment is daar om het tij te keren.

De breuk

Jaren later, we zitten ruim in de 21ste eeuw, veranderde alles toen ik voor het eerst ‘nee’ zei tegen mijn broer. In die periode voelde ik me slachtoffer: boos, verontwaardigd en angstig. Die angst heeft me een aantal jaren achtervolgd. Tegelijkertijd voelde ik me ook schuldig. Was ik niet alleen slachtoffer, maar ook dader? Het was een verwarrende tijd waarin ik vocht en bevroor tegelijk.

In 2020 escaleerde het tijdens een moeizaam gesprek bij mijn broer thuis. We spraken over de verkoop van het ouderlijk huis. Hij had volmacht om alles te regelen. Volgens hem hadden alleen hij en mijn oudste zus een rol; ik had geen rol en dus geen recht op informatie. Dat zou de keuze van mijn moeder zijn geweest, die toen nog leefde. Telkens als ik iets weerlegde of hem erop wees dat hij niets aan mij vroeg, wees hij mij vermanend terecht. Wat hij zei was de waarheid; hij beschuldigde mij misbruik van een lening en risicovol financieel gedrag.

Ook maakte hij duidelijk dat hij, mijn zus en hun volwassen kinderen het geld niet nodig hadden — verwijzend naar hun geslaagde carrières en welvaart. Ik schrok van zijn houding; zo kende ik hem niet. Ik voelde me niet erkend en onbegrepen. Ik voelde me weer klein, zoals vroeger. Mijn wangen gloeiden van onrecht, terwijl hij aangaf mij niet meer te herkennen.

Mijn moeder overleed een jaar later, en ik realiseerde me — zonder rancune — dat mijn moeder in dit drama de bron was. Haar manier van praten over mij en haar lening aan mij had waarschijnlijk een negatief beeld van mij geschapen. Op de een of andere manier had ik haar toch onder druk gezet.

Ook zij nam haar verleden mee, haar onverwerkte emoties én haar diepgewortelde wantrouwen. Mijn broer koos onvoorwaardelijk voor onze moeder met alle gevolgen van dien. Hij zette zich volledig voor haar in, mogelijk ten koste van hemzelf. Na haar overlijden in 2021 werd hij ernstig ziek. Uiteindelijk hebben we het nooit meer uitgepraat. Ik voelde me een koekoeksjong en gedroeg me als slachtoffer.

Nu

Wat heb ik hiervan geleerd? Ik realiseerde me dat ik de pijn en het verdriet van mijn moeder met me meedroeg vanaf mijn jonge jaren. Ik probeerde zo loyaal te zijn, want mijn moeder had het ergste meegemaakt wat een mens kan overkomen. Mijn eigen verdriet zat verstopt onder haar verdriet. Dat was een bizar pijnlijke constatering die ik deed toen zij overleed. Ik voelde me maanden lang erg verdrietig rouwde ook om mijn vader en mijn zusje;  de kleur was uit mijn leven.

Ik ging aan de slag met familieopstellingen. Daar ontdekte ik hoe diep schuldgevoelens en familiepatronen kunnen doorwerken. Ik onderzocht mijn geboortejaar en voelde voor het eerst bewust het schuldgevoel dat ik als kind had: ik was geboren, terwijl mijn vader en zusje overleden waren.

Tijdens een opstelling ontmoette ik mijn vader en zusje op een symbolische manier. Dat voelde warm en liefdevol. Langzaam vond ik mijn eigen kracht terug. Ik mag leven. Ik mag gelukkig zijn. Ik ben mijn angsten aan het overwinnen en bezig om uit de patronen van slachtofferschap en daderschap te stappen.

Omdat ik me realiseer dat ieder mens zijn eigen verleden meedraagt, is ook de stap naar vergeving makkelijker. Dat betekent dat je ook jezelf mag vergeven. Uiteraard val ik soms weer terug in angst of boosheid, triggers die te maken hebben met vroeger. Maar nu herken ik het beter. Ik ga anders met mijn emoties om; ik loop er niet meer voor weg. Telkens weer probeer ik daarbij zonder oordeel en met liefde naar mezelf te kijken. Pas dan kan ik zonder oordeel en met liefde naar de mensen om me heen kijken.

Slot Achteraf vind ik het jammer dat ik mijn moeder niet meer heb durven vragen over mijn vader en mijn zusje. Daarom schrijf ik mijn verhaal. Ik hoop je hiermee in beweging te brengen — misschien kun jij nog vragen stellen aan je (groot)ouders of familie en daarmee een completer beeld krijgen. Je kunt pas vooruit als je ook goed achter je hebt gekeken; als je weet waar je vandaan komt. We hebben allemaal bestaansrecht vanaf de dag dat we geboren zijn; daar hoef je niets voor te doen of je zelf te bewijzen. Leef je leven volledig en begin vandaag!

Herken jij dit soort familiepatronen of gevoelens van schuld? Ik lees graag je verhaal in de reacties.Voel je vrij deze blog te delen als je denkt dat iemand anders er ook iets aan kan hebben.

Abstracte vrouw met armen omhoog voor olijfboom